ABC źródeł światła

Możliwe do zastosowania w akwarystyce źródła światła:
1) ¦wietlówki liniowe
2) ¦wietlówki kompaktowe
3) Lampy wyładowcze
4) Żarówki tradycyjne i halogenowe

Ad1) ¦wietlówki liniowe – najczęściej spotykane źródło światła w naszych akwariach

Zalety: Tanie, oszczędne, wydajne, dostępne w wielu wersjach kolorystycznych

Wady: małe jednostkowe moce zmuszają do instalowania większej ilości świetlówek
w pokrywie często implikuje powstawanie kłopotów z ich zmieszczeniem w pokrywie. ¦wietlówki charakteryzują się też długością często niezbyt pasującą do naszego zbiornika.

Zalety najczęściej przewyższają wady i co najmniej 80% populacji używa takiego właśnie oświetlenia. Najpopularniejsze są świetlówki: 18W(~60cm), 30W(~90cm) i 36W(~120cm). Ilość światła jaką wysyła świetlówka zależy od jej mocy i użytego luminoforu. Generalnie im mocniejsza świetlówka tym sprawność lepsza.

Zastosowany luminofor także decyduje o ilości i jakości światła. Do oświetlenia akwarium najczęściej stosowane jest oświetlenie zimnym światłem określanym w skali Kelvina jako temperatura barwowa światła. ¦wiatło lekko ciepłe posiada wspomnianą temperaturę na poziomie 4000K. Chłodne, raczej najbardziej polecane w akwarystyce słodkowodnej posiada ten parametr na poziomie 5 do 6,5 tys. K. Jeszcze wyższe temperatury lekko przekłamują barwy ryb gdyż światło jest już dość niebieskawe. Wspomniane i polecane przeze mnie 5-6,5000K określane jest jako dzienne i dość wiernie oddaje barwy ryb i ich otoczenia.
Skoro już jestem przy oddawaniu barw to jest to kolejny ważny parametr światła produkowanego przez nasze świetlówki. Widmo świetlówki składa się z wielu prążków i występują one dość nierównomiernie w widmie widzialnym czyli w zakresie fal 400-800nm.
Oko ludzkie najbardziej jest wyczulone np. na barwę zieloną. Wynika z tego że aby uzyskać światło o w miarę równomiernym widmie z odpowiednim udziałem wszystkich barw składowych należy zastosować dość finezyjną mieszankę różnych związków chemicznych. Ta finezja niestety trochę kosztuje a jednocześnie w pewnym stopniu zmniejsza ilość światła emitowanego przez świetlówki. Do konkretów: stopień oddawania barw określa się najczęściej w skali Ra od 1 do 100 gdzie 100 to idealne oddawanie barw. ¦wietlówki najbardziej wydajne mają ten parametr na poziomie powyżej 80. Wersje z jeszcze lepszym Ra blisko 100 emitują prawie o połowę mniej światła i są droższe. Osobiście nie widzę jakiejś znaczącej różnicy w barwach roślin czy ryb więc po co przepłacać...
¦wietlówki akwarystyczne to osobny temat, często posiadają wysoką temperaturę barwową rzędu 10 000K i stosują je ludzie posiadający rybki np. niebieskie dość efektownie mieniące się w lekko niebieskawym świetle. Cała obsada wraz z roślinnością posiada jednak zafałszowane kolory. Zwykle dają też znacznie mniej światła niż tradycyjne. Bardzo często jest też i tak że takie świetlówki nie różnią się od tych „cywilnych” a różnica w cenie jest efektem innego poziomu marż w branży.
W ostatnich kilku latach powstał system świetlówek oznaczany jako T5 (standardowe opisuje się jako T8). ¦rednica rur wynosi 16mm. W obrębie tego systemu wyróżnia się dwie odmiany:
HE czyli o wysokiej wydajności odznaczający się bardzo wysoką ilością produkowanych lumenów z każdego wata a także ekstremalnie małymi stratami mocy w systemie. ¦wietlówki oznaczane są jako FH i mają moce 14,21,28,35W i długości odpowiednio około 55,85,115,150cm.
HO czyli o dużej mocy jednostkowej wynoszącej dla wspomnianych powyżej długości: 24,39,54 i 80W. W tym przypadku wysoką moc jednostkową okupiono lekkim spadkiem sprawności i jest on na poziomie świetlówek standardowych T8.

Ad2) ¦wietlówki kompaktowe w dwojakim wykonaniu:
- ze zintegrowanym układem zapłonowym zwane często niesłusznie z resztą „żarówkami energooszczędnymi”: świetlówki o mocach do dwudziestukilku watów stosowane w małych zbiornikach 20-30l, wadą jest trudność w zakupie świetlówek o odpowiednim poziomie temperatury barwowej.
- Bez zintegrowanego układu zapłonowego to świetlówki dostępne w zakresie dużych mocy, bardzo łatwe w instalacji. Dość dziwne, że nie zyskały sobie jeszcze większego rozgłosu. Wystarczy wspomnieć, że świetlówka o mocy 55W ma długość zaledwie 53cm co może być panaceum na wszelkie problemy ze zmieszczeniem świetlówek o odpowiedniej mocy w pokrywie.

Ad3) Lampy wyładowcze – światło powstaje na skutek wyładowania łukowego w gazie lub parach np. sodu czy rtęci pod wysokim ciśnieniem.
Z tego rodzaju źródeł rację bytu ma jedynie lampa metalohalogenowa zwana popularnie HQI a oznaczana też przez różnych producentów jako np. MHN, CDM itp. Posiada średnią sprawność ale duża moc jednostkowa pozwala doświetlić duże i głębokie zbiorniki. Efektowne są też powstające reflexy na dnie zbiornika. Dostępne są żarniki o temperaturze barwowej od 3 do 5,5tys. K a także akwarystyczne mające jeszcze wyższe temp.

Ad4) Żarówki zwykłe i halogenowe są już na szczęście dość rzadko spotykane – pobierają potworne ilości energii, mają żenująco niską sprawność a światło jest bardzo żółte i w żadnym przypadku chyba nie przekracza 4000.

Zasilanie

Wszystkie poza żarówkami wspomniane źródła muszą posiadać zasilacz w postaci bądź to statecznika elektromagnetycznego(zwykłego) lub też elektronicznego. Statecznik zwykły jest niestety bardzo niedoskonały i generuje duże straty mocy. Zamienia to na ciepło które nie zawsze jest potrzebne. Posiadacz np. 4 świetlówek 30W w pokrywie wydaje ok. 10zł miesięcznie na energię traconą tylko w statecznikach. W ostatnich kilku latach pojawiły się na szczęście stateczniki elektroniczne znacznie energooszczędniejsze a przy tym przedłużające trwałość świetlówek i zastępujące także zapłonnik. Cena niestety jest kilkakrotnie wyższa niż dla statecznika konwencjonalnego ale oszczędność energii i fakt, że najczęściej 1 statecznik może zasilać 2 świetlówki stwarza sens takiej inwestycji. Wszystkie świetlówki T5 oraz niektóre kompaktowe muszą być zasilane tylko i wyłącznie ze statecznika elektronicznego.
Lampy HQI wymagają statecznika elektromagnetycznego i specjalnego układu zapłonowego. Istnieją wszak także stateczniki elektroniczne ale koszt jest wysoki a straty na zwykłym stateczniku dla lampy np. 150W nie są tak wielkie jak w przypadku świetlówek.

autor: Tomek (Los_Sandlos)